I. CEL PRZEPROWADZENIA BADAŃ.

Głównym celem przeprowadzenia badań na stanowiskach pracy jest oznaczenie efektywnego wydatku energetycznego (netto)  metodą chronometrażowo – tabelaryczną przy użyciu miernika MWE-1 określającego wyniki na podstawie wentylacji płuc. Otrzymane wyniki są pomocne przy interpretacji i oznaczeniu wniosków dotyczących wydawania pracownikom posiłków regeneracyjnych w okresie zimowym (01 listopad – 31 marzec) lub całorocznie. Wykonany pomiar ma celowość profilaktyczną zmierzającą do ograniczenia negatywnych dla organizmu człowieka skutków pracy w warunkach uciążliwych min. nadmierny wysiłek fizyczny, prace na terenie otwartym w okresie zimowym. Wykonane badania mogą posłużyć także do podjęcia właściwych działań korygująco – naprawczych koniecznych do ujęcia w ocenie ryzyka zawodowego celem ograniczenia ryzyka wykonywania pracy w warunkach uciążliwych dla zdrowia pracowników.  Wykonany pomiar oraz otrzymane wyniki mogą być podstawą do zmiany organizacji pracy, stosowania działań techniczno – proceduralnych skutkujących poprawieniem się warunków wykonywanych czynności u danego pracownika oraz tym samym zmniejszenia obciążenia fizycznego w ciągu dnia roboczego.

Ze względu na liczne korzyści, które niesie za sobą wykonania pomiaru wydatku energetycznego, celowość działań uważa się za zasadne i zalecane w przypadku większości grup stanowiskowych wykonujących prace fizyczną.

 II. OPIS METODY POMIARU.

Pomiar wydatku energetycznego, dokonany opracowanym w Centralnym Instytucie Ochrony Pracy miernikiem MWE, oparty jest na zależności liniowej i wysokim współczynniku korelacji pomiędzy wielkością wentylacji płuc, pobieraniem tlenu i wydatkiem energetycznym. Miernik wydatku energetycznego MWE jest przenośnym, lekkim, o małych wymiarach aparatem umożliwiającym dokonanie pomiaru wydatkowanej energii w czasie wykonywania pracy fizycznej dynamicznej na stanowisku roboczym. To znaczy w sytuacji, w której utrudnione jest bezpośrednie określanie ilości pobieranego tlenu i wydalanego dwutlenku węgla. Ponadto miernik MWE, ze względu na łatwość obsługi przeznaczony jest do powszechnego stosowania w zakładach pracy przez przeszkolone osoby.

Znalezione obrazy dla zapytania mwe 1 ciop

Schemat wyposażenia miernika MWE-1 (fot. CIOP)

Za pomocą miernika MWE dokonuje się pomiaru wentylacji minutowej płuc podczas wykonywania wysiłku. W tym celu zakłada się na twarz dokładnie dopasowaną półmaskę, z wmontowanym przepływomierzem turbinowym połączonym z miernikiem. Wdech osoby badanej powoduje uruchomienie turbiny. Obroty turbiny są zliczane i dają wartość przepływu powietrza.

Zmierzona wartość przepływu przeliczana jest na objętość gazu w warunkach STPD. Miernik automatycznie wprowadza niezbędne dla takiego przeliczenia dane dotyczące temperatury otoczenia oraz współczynnik dla ciśnienia atmosferycznego uśrednionego na obszar Polski.

 

Ustalenie chronometrażu (fotografii dnia pracy) jest niezbędne, by prawidłowo przeprowadzić Pomiary Wydatku Energetycznego. Dobrze skonstruowany chronometraż uwzględnia wszelkie wykonywane przez pracownika czynności oraz określenie czasu ich trwania w ciągu dniówki roboczej. Celem jeszcze bardziej dokładnego wykonania pomiaru uśredniono oraz zsumowano czynności o podobnym charakterze np. stanie bez obciążenia, siedzenie itp. (te czynności występują w wielu sytuacjach podczas dnia pracy).

Dużo trudności nastręcza oszacowanie wydatku energetycznego podczas całej zmiany roboczej, ponieważ pomiary wiążą się z koniecznością stosowania masek lub ustników do zbierania powietrza wydychanego, co może być uciążliwe dla badanych. Trudności te zostały rozwiązane – pomiary przeprowadza się więc na ogół w ciągu 5 – 10 min dla jednej czynności.

Uciążliwości w ocenie czasu wykonywania poszczególnych czynności mogą być źródłem pewnego błędu. Zarówno konieczność notowania czasu przez samych badanych, jak i obecność obserwatora są czynnikami, które mogą zakłócać normalny tryb pracy.

Zgodnie z powyższym, ocena kosztu energetycznego złożonych operacji roboczych jest obciążona pewnym błędem, nawet przy zastosowaniu bezpośredniego pomiaru pobierania tlenu podczas wykonywania pracy. Podczas standardowych, prostych czynności wykonywanych przez tego samego człowieka wyniki powtarzanych pomiarów różnią się przeciętnie o ±5%, a przy złożonych operacjach o ±10%.

Wartości wydatku energetycznego zmieniają się również ze względu na technikę pracy, staż, jej intensywność, doświadczenie zawodowe i rodzaj używanych narzędzi. Stosując jednak kilkukrotność powtarzania czynności (badanie 2-3 razy tej samej czynności z chronometrażu) oraz uśredniania otrzymania wyników błąd pomiarowy nie powinien wynosić więcej niż 8%.

 III. OCENA CIĘŻKOŚCI PRACY.

Ciężkość pracy jest jedną z podstawowych cech charakteryzujących pracę fizyczną, a miarą ciężkości pracy jest wydatek energetyczny. Ciężkość pracy uzależniona jest od takich czynników jak:

  • pozycja ciała,
  • aktywność ruchowa,
  • ciężar podnoszonych i przemieszczanych ładunków,
  • tempa wykonywanych czynności.

Oceny ciężkości dokonuję się poprzez porównanie wielkości zmierzonego kosztu energetycznego pracy z normatywami, podającymi zakresy dopuszczalnych obciążeń podczas codziennej pracy.

Aktualnie dla mężczyzn w obowiązującym Kodeksie Pracy nie ustalono dopuszczalnej wartości wydatku energetycznego. Jednak w: Zarządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 15 kwietnia 1988 r. w sprawie ustalania w układach zbiorowych pracy stopni szkodliwości dla zdrowia, szczególnej uciążliwości i niebezpieczeństwa występujących na stanowiskach pracy wydatek energetyczny dla mężczyzn przekraczający 8400kJ/8h (2000kcal/8h) określono, jako nadmierne obciążenie fizyczne.

W Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych, określono, iż organizując ręczne prace transportowe, należy brać pod uwagę konieczność unikania ręcznego przemieszczenia przedmiotów, gdy wydatek energetyczny niezbędny do podnoszenia i przemieszczania przedmów przekracza 2000 kcal (8375 kJ) na zmianę roboczą.

Uciążliwość pracy jest to subiektywnie odczuwana lub dająca się stwierdzić obiektywnie reakcja organizmu na wykonywanie pracy, której intensywność przekracza granice obciążenia optymalnego lub też reakcja na wykonanie pracy o optymalnej intensywności, ale w warunkach środowiska pracy, których nie można uznać za optymalne. Wśród czynników decydujących o uciążliwości pracy, związanych z tą samą pracą ważną grupę stanowią czynniki wynikające z intensywności i rodzaju wysiłku fizycznego. O pracy uciążliwej możemy mówić wtedy, gdy jest to praca ciężka lub bardzo ciężka w sensie wielkości sumarycznego wydatku energetycznego.

Stopnie ciężkości pracy w zależności od wydatku energetycznego [wydatek energetyczny/8h].

CIĘŻKOŚĆ PRACY WYDATEK ENERGETYCZNY /8h
MĘŻCZYŹNI KOBIETY
kcal kJ kcal kJ
Bardzo lekka do 300 do 1257 do 200 do 838
Lekka 301 – 800 1258 – 3352 201 – 700 839 – 2933
Średnio ciężka 801 – 1500 3353 – 6285 701 – 1000 2934 – 4190
Ciężka 1501 – 2000 6286 – 8380 1001 – 1200 4191 – 5028
Bardzo ciężka > 2000 > 8380 > 1200 > 5028


Stopnie ciężkości pracy w zależności od wydatku energetycznego [wydatek energetyczny/min].

CIĘŻKOŚĆ PRACY WYDATEK ENERGETYCZNY /min
MĘŻCZYŹNI KOBIETY
kcal kJ kcal kJ
Bardzo lekka do 1,2 do 5 do 0,8 do 3,5
Lekka 1,2 – 2,2 5,0 – 10,0 0,8 – 1,8 3,5 – 7,5
Średnio ciężka 2,2 – 4,5 10,0 – 20,0 1,8 – 3,0 7,5 – 12,5
Ciężka 4,5 – 7,0 20,0 – 30,0 3,0 – 4,8 12,5 – 20,0
Bardzo ciężka > 7,0 > 30,0 > 4,8 > 20,0


IV. Określenie uprawnień pracowniczych oraz obowiązków pracodawcy.

Z wykonywaniem ciężkiej pracy fizycznej wiążą się dodatkowe uprawnienia pracownicze oraz obowiązki pracodawcy. Zgodnie z aktualnym Rozporządzeniem Rady Ministrów z 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych nieodpłatne posiłki i napoje,

Posiłki pracodawca zapewnia między innymi, gdy:

  • wydatek energetyczny związany z pracą w ciągu jednej zmiany roboczej, w przypadku mężczyzn jest większy niż 2000 kcal (8374 kJ), natomiast w przypadku kobiet jest większy niż 1100 kcal (4605kJ),
  • w pomieszczeniach zamkniętych, w których w związku z wymogami technologicznymi utrzymywana jest temperatura poniżej 10oC lub wskaźnik obciążenia termicznego (WGBT) wynosi poniżej 25oC, wydatek energetyczny związany z wykonywaną pracą wynosi w przypadku mężczyzn co najmniej 1500 kcal (6280 kJ), natomiast w przypadku kobiet, co najmniej 1000 kcal (6280 kJ),
  • wydatek energetyczny związany z wykonywaną pracą na otwartej przestrzeni w okresie zimowym (01 listopad – 31 marzec), w przypadku mężczyzn wynosi co najmniej 1500 kcal (6280 kJ), natomiast w przypadku kobiet 1000 kcal (4187 kJ).

Zgodnie z powyższym pracodawca zobowiązany jest zapewnić pracownikom posiłki profilaktyczne w ilości zaspokajającej ich potrzeby.

Poprzez pojęcie posiłek regeneracyjny uważa się posiłek wydawany w formie jednego dania gorącego, zawierający około 50-55% węglowodanów, 30-35% tłuszczów, 15% białek oraz posiadający wartość kaloryczną około 1000 kcal.

Napoje pracodawca zapewnia między innymi, gdy:

  • w warunkach gorącego klimatu charakteryzującego się wartością wskaźnika obciążenia termicznego (WBGT) powyżej 25oC,
  • w warunkach mikroklimatu zimnego, charakteryzującego się wartością wskaźnika siły chłodzącej powietrza (WCI) powyżej 1000,
  • przy pracach na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia poniżej 10oC lub powyżej 25oC,
  • przy pracach związanych z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu w przypadku mężczyzn 1500 kcal (6280 kJ), natomiast w przypadku kobiet 1000 kcal (4187 kJ),
  • na stanowiskach pracy, na których temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi przekracza 28o

Zgodnie z powyższym pracodawca zobowiązany jest zapewnić pracownikom napoje w ilości zaspokajającej potrzeby pracowników odpowiednio zimne lub gorące w zależności od wykonywania pracy.

 Podstawa prawna:

  1. Rozporządzenie Rady Ministrów z 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz. U. z 1996 r. nr 60 poz. 279). Przepisy prawne dotyczące obciążenia fizycznego:
  2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996r. w prawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie Pracy ( Dz. U. Nr 69 z dnia 30 maja 1996r. poz.332. )
  3. Ustawa o emeryturach pomostowych z dnia 19 grudnia 2008 r. (Dz. U. nr 237 z dnia 31 grudnia 2008 r)